Op 7 november 2018 diende Kamerlid Van Haga de initiatiefnota ‘Een goede bedoeling is niet altijd een goed idee: een voorstel tot bestrijding van weeshuistoerisme’ in. Deze vorm van toerisme leidt tot misstanden in de weeshuizen (onder meer gevaar voor misbruik), en in het bijzonder dat er sprake is van een onderliggend verdienmodel dat bijdraagt aan de onnodige instandhouding van weeshuizen en in sommige gevallen zelfs criminaliteit in de hand werkt waarbij kwetsbare kinderen uit de armste lagen van de bevolking voor weeshuizen worden geronseld. Volgens de initiatiefnota is Nederland een grote en groeiende leverancier van voluntourists. Naar aanleiding van een toezegging aan de Tweede kamer in april 2019 is in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken onderzoek gedaan naar het fenomeen ‘weeshuistoerisme’, wat de omvang is van het Nederlandse aandeel in de mondiale problematiek, om hoeveel vrijwilligers het gaat, naar welke landen zij reizen, welke actoren in die sector een belangrijke rol spelen en wat de rol en eventueel ketenverantwoordelijkheid van eenieder is. Ook is onderzoek gedaan naar zogeheten ‘particuliere initiatieven’ en de hiermee verbonden financieringsstromen die direct of indirect bijdragen aan het in stand houden van weeshuizen, onder andere ook door het aantrekken van vrijwilligers. De hoofdvraag van het onderzoek luidde: Wat is de omvang van weeshuistoerisme vanuit Nederland, welke actoren hebben welke rol/verantwoordelijkheid en wat is het handelingsperspectief voor het kabinet?
Uit dit onderzoek blijkt dat de aanbodzijde van vrijwilligersreizen vanuit Nederland naar residentiële zorginstellingen voor kinderen sterk gefragmenteerd is. De aanbieders van dergelijke reizen kunnen in vier verschillende typologieën onderverdeeld worden, te weten: (1) reisorganisaties, (2) gespecialiseerde aanbieders van vrijwilligersreizen, (3) particuliere initiatieven en (4) gespecialiseerde aanbieders van vrijwilligersreizen met beperkt winstoogmerk. In de categorieën reisorganisaties en gespecialiseerde bemiddelingsbureaus heeft het onderzoek 15 aanbieders geïdentificeerd die specifiek vrijwilligersreizen naar residentiële instellingen voor kinderen in lage- en middeninkomenslanden aanbieden. Het gaat hierbij om individuele reizen voor vrijwilligers en stagiairs, maar ook om groepsreizen. In totaal 39 aanbieders bieden vrijwilligersreizen naar projecten met kinderen in het algemeen, op jaarbasis gaat het vermoedelijk om enkele honderden vrijwilligers. Uit het onderzoek blijkt dat een aantal organisaties uit deze categorieën, mede onder invloed van het debat over ‘weeshuistoerisme’, gestopt is met het aanbieden van reizen naar residentiële instellingen. Particuliere initiatieven vormen veruit de grootste categorie die vanuit Nederland actief zijn, geschat dat er tussen 1.430 en 1.730 organisaties zijn die vrijwilligersreizen organiseren naar residentiële projecten voor kinderen in lage- en midden inkomenslanden. Welke handelingen / initiatieven kunnen weeshuistoerisme vanuit Nederland doen afnemen en welke minister heeft hiervoor de eerste verantwoordelijkheid? Wat doen andere EU landen, de VS, Canada en Australië aan bestrijding weeshuistoerisme en daaraan gerelateerde kindermishandeling, kindersekstoerisme, kinderhandel en kinderuitbuiting?
